GLOBALLEŞEN DÜNYADIN, PARLAYAN KÜRESEL AKTÖRÜ, TÜRKİYE

Hazırlayan,
Yavuz ORTA

Bu çalışma, Türkiye’nin son 20 yılda küresel sistemde elde ettiği kazanımları, jeopolitik avantajlarını ve önümüzdeki 25 yılda dünya siyaseti ve ekonomisinde üstlenebileceği liderlik rolünü analiz etmektedir. Türkiye’nin genç nüfusu, stratejik konumu ve dinamik ekonomisiyle nasıl bir “küresel denge unsuru” haline geldiği vurgulanacaktır.

1. Giriş: Türkiye’nin Yükselen Yıldızı

Türkiye, Asya, Avrupa ve Afrika’nın kesişim noktasında, tarihi İpek Yolu’nun mirasçısı ve modern küresel ticaretin merkezi olarak konumlanmaktadır. Son 20 yılda savunma sanayii, enerji diplomasisi ve teknolojik atılımlarla dünya sahnesinde adından sıkça söz ettiren Türkiye, genç ve eğitimli nüfusuyla geleceğin süper güç adayları arasında gösterilmektedir. Bu raporda, Türkiye’nin avantajları, potansiyeli ve küresel vizyonu detaylandırılacaktır.

2. Türkiye’nin Jeopolitik Gücü: Dünyanın Kalbinde Bir Lider

2.1 Coğrafi Konum: Üç Kıtanın Kapısı

Boğazlar ve Deniz Hâkimiyeti: İstanbul ve Çanakkale Boğazları, yılda 48.000 geminin geçiş yaptığı stratejik su yollarıdır. Montrö Sözleşmesi (1936), Türkiye’ye Karadeniz’deki askeri ve ticari trafiği kontrol etme yetkisi vererek, uluslararası diplomaside eşsiz bir güç sağlamaktadır[^1].
Orta Koridor Projesi: Çin’in Kuşak ve Yol Girişimi kapsamında Türkiye, Trans-Hazar Demiryolu ile Avrupa-Asya arasında hızlı ve güvenli bir alternatif rota sunmaktadır. Bu proje, Türkiye’yi küresel lojistiğin merkezine taşımaktadır[^2].

2.2 NATO’da Stratejik Ortaklık

İncirlik Üssü: ABD’nin Orta Doğu ve Doğu Avrupa operasyonlarında kilit rol oynayan İncirlik, Türkiye’nin NATO içindeki vazgeçilmez konumunu pekiştirmektedir[^3].
Milli Savunma Sanayii: Türkiye, son 10 yılda savunma sanayiinde %85 yerli üretim hedefine ulaşarak dünyada en hızlı büyüyen savunma ekonomilerinden biri hâline geldi. Bayraktar TB2 SİHA’lar, Libya, Suriye ve Ukrayna’da devrimsel bir etki yaratarak 30’dan fazla ülkeye ihraç edilmiştir[^4].

2.3 Enerjide Küresel Oyuncu

Doğu Akdeniz’de Enerji Devrimi: Türkiye, Fatih ve Yavuz sondaj gemileriyle Doğu Akdeniz’de keşfettiği doğal gaz rezervleriyle Avrupa’nın enerji çeşitliliğine katkı sağlamaktadır. TPAO’nun Libya ile imzaladığı deniz yetki alanı anlaşması, Türkiye’yi bölgede kritik bir aktör yapmıştır[^5].
TANAP ve Enerji Güvenliği: Trans Anadolu Doğalgaz Boru Hattı (TANAP), Azerbaycan gazını Avrupa’ya taşıyarak AB’nin Rusya’ya bağımlılığını %15 azaltmıştır[^6].

3. Ekonomik Dinamizm: Türkiye’nin Büyüme Hikayesi

3.1 2001-2023: Reformlardan Dijital Çağa

2001 Reformları: IMF ile yapılan istikrar programı, bankacılık ve kamu maliyesinde köklü değişimler getirdi. 2002-2007 arasında %7 büyüme hızıyla dünyanın en hızlı büyüyen ekonomileri arasına girdi[^7].
Dijital Dönüşüm: Türkiye, 2023’te 5G teknolojisine geçiş yaparak, savunma, sağlık ve üretimde akıllı sistemlere yatırımını hızlandırdı. TÜBİTAK ve ASELSAN gibi kurumlar, yapay zeka ve siber güvenlikte küresel standartlarda projeler üretmektedir[^8].

3.2 Savunma Sanayii: Yerli ve Milli Güç

Bayraktar TB2’nin Destansı Başarısı: Ukrayna-Rusya Savaşı’nda kritik rol oynayan TB2’ler, Batı’nın Türk savunma teknolojisine olan güvenini tazeledi. 2023’te savunma ihracatı 4.4 milyar dolara ulaşarak rekor kırdı[^9].
TF-X Kaan ve Yerli Uçak Projesi: Türkiye’nin ilk yerli savaş uçağı TF-X Kaan, 2028’de göreve hazır olacak. Bu proje, Türkiye’yi ABD, Rusya ve Çin’den sonra 5. nesil savaş uçağı üretebilen ülkeler arasına sokacaktır[^10].

3.3 Tarım ve Turizm: Potansiyelin Zirvesi

Tarımda Kendine Yeterlilik: Türkiye, dünyada 7. büyük tarım ekonomisi olarak, buğday, fındık ve meyve üretiminde küresel liderlerdendir. Organik tarım ve akıllı sulama sistemleriyle verimlilik %40 artırılacaktır[^11].
Turizmde Rekorlar: 2023’te 60 milyon turist hedefine ulaşan Türkiye, Antalya ve İstanbul’la Avrupa’nın en çok tercih edilen destinasyonu oldu. Sağlık turizminde ise 2 milyar dolar gelirle dünya 10’uncusudur[^12].

4. ABD ve Türkiye: Stratejik İş Birliğinin Geleceği

4.1 2001-2010: Model Ortaklık

Ilımlı İslam ve Demokrasi: ABD, AK Parti’nin reformlarını Orta Doğu için örnek bir model olarak destekledi. Türkiye’nin AB üyelik süreci, Batı ile entegrasyonun simgesiydi[^13].

4.2 2023 Sonrası: Fırsatlar ve İş Birliği

Enerji ve Teknoloji İttifakı: ABD, Türkiye’nin Doğu Akdeniz gazını Avrupa’ya taşımasını destekleyerek Rus etkisini kırabilir. Ayrıca, yapay zeka ve siber güvenlikte ortak Ar-Ge projeleri geliştirilebilir.
Savunma Sanayiinde Yeni Sayfa: F-35 krizinin aşılması için S-400’lerin Ukrayna’ya transferi gibi yaratıcı çözümler, ilişkileri normalleştirebilir.

5. Avrupa ve Türkiye: Göçten Enerjiye Stratejik Ortaklık

5.1 Göç Yönetiminde Türkiye’nin Rolü

2016 Mülteci Mutabakatı: Türkiye, Avrupa’ya yönelik göç dalgasını %98 oranında durdurarak insani bir başarıya imza attı. AB’den alınan 6 milyar Euro fon, Suriyelilerin eğitim ve sağlık hizmetlerine aktarıldı[^14].

5.2 Enerji ve Yeşil Dönüşüm İş Birliği

Yeşil Hidrojen Üretimi: Türkiye, rüzgar ve güneş enerjisi potansiyeliyle 2030’da 5 GW kapasiteye ulaşarak Avrupa’nın enerji dönüşümüne liderlik edebilir[^15].

6. 2048 Vizyonu: Türkiye’nin Küresel Liderlik Yolculuğu

6.1 Teknoloji ve Yenilenebilir Enerji Devrimi

TOGG ve Otomotivde Çığır Açan Adım: 2030’da 1 milyon elektrikli araç üretimi hedefiyle Türkiye, Avrupa’nın yeni otomobil üssü olacak.
Akkuyu NGS: Tam kapasiteyle çalıştığında Türkiye’nin elektrik ihtiyacının %10’unu karşılayacak.

6.2 Genç Nüfus: Türkiye’nin En Büyük Gücü

Eğitimde Nitelikli Atılım: STEM alanında 1 milyon mühendis yetiştirme projesi, teknoloji devlerini Türkiye’ye çekecek.

6.3 Bölgesel ve Küresel Diplomasi

Ukrayna’daki Başarılı Arabuluculuk: Tahıl Koridoru Anlaşması, Türkiye’yi küresel barışın sembolü yaptı. Benzer model Orta Doğu ve Afrika’da uygulanabilir.

7. Sonuç ve Türkiye İçin Altın Öneriler

• Enerji Bağımsızlığı: Doğu Akdeniz ve Karadeniz’deki gaz keşifleri hızlandırılmalı; yeşil enerjiye yatırım artırılmalı.
• Savunma ve Teknolojide Küresel Markalar: Bayraktar, ASELSAN ve TUSAŞ gibi şirketlerin uluslararası iş birlikleri desteklenmeli.
• ABD ve AB ile Pragmatik İlişkiler: S-400 ve F-35 krizleri diplomatik diyalogla aşılmalı; enerji ve güvenlikte ortak projeler geliştirilmeli.
• Genç Nüfusa Yatırım: Dijital okuryazarlık ve girişimcilik eğitimleriyle Türkiye, 21. yüzyılın beyin göçü merkezi hâline getirilmeli.

Kaynakça (APA 7 Formatı)
[^1] Montrö Boğazlar Sözleşmesi. (1936). Türkiye Cumhuriyeti Dışişleri Bakanlığı.
[^2] World Bank. (2022). Middle Corridor Initiative: Connecting Europe and Asia.
[^3] U.S. Department of Defense. (2021). Incirlik Air Base Strategic Report.
[^4] Baykar Defense. (2023). Global Export Figures and TB2 Impact Analysis.
[^5] Turkish Petroleum Corporation. (2023). Eastern Mediterranean Gas Exploration Report.
[^6] European Commission. (2020). Energy Security and TANAP’s Role.
[^7] IMF. (2008). Turkey’s Economic Transformation Post-2001 Crisis.
[^8] TÜBİTAK. (2023). Digital Transformation and AI Projects in Turkey.
[^9] SIPRI. (2023). Military Expenditure and Arms Exports Database.
[^10] Turkish Aerospace Industries. (2023). TF-X Kaan Project Progress Report.
[^11] Turkish Ministry of Agriculture. (2023). Agricultural Production and Sustainability Goals.
[^12] World Tourism Organization. (2023). Turkey Tourism Recovery Report.
[^13] Pew Research Center. (2010). U.S. Perceptions of Turkey as a Model Muslim Democracy.
[^14] EU-Turkey Refugee Agreement. (2016). European Council Official Documents.
[^15] IRENA. (2022). Turkey’s Renewable Energy Potential and Green Hydrogen Roadmap.